است.   جنگ و صلح در شاهنامه   از جمله این متون می‌توان به شاهنامه حکیم یگانه ایران زمین ابوالقاسم فردوسی اشاره کرد. او در شاهکار حماسی خود، بسته به نوع داستانی که می‌سراید به مناسبتی گاه از ضرورت جنگ و تامین پاره‌ای مصالح و منافع کشور تنها از طریقِ آن تاکید

و آقای دکتر رواقی در فرهنگ شاهنامه به "کشنده و هلاک‌کننده". ابیات داستان چنین است (از چاپ دکتر خالقی، دفتر پنجم، ص ۳۶۶، با قدری تغییر در شیوهٔ املا و فواصل کلمات):   به کریاس گفت ای سرای امید خنک روز کاندر تو بد جمّ شید همایون بدی گاه کاوس کی همان روز کیخسرو

نیاید به بن   فردوسی -

که ظاهراً شهر ایران در شاهنامه، چنانکه گروهی می‌گویند، بمقتضای وزن چنین است، یعنی به جای ایرانشهر که در نوشته‌های پهلوی و فارسی و عربی رایج است. دوستی گفت که در تاریخ سیستان نیز شهر ایران شاهدی دارد (ص ۵ از چاپ جدید آقای دکتر سلمانی، که ظاهراً کهن است و از الحاقات و

سرنویس   داستان‌های شاهنامه مجموعه‌ای از ابیات پرشمار نیست که با توالی خود ماجرایی را بیان کند. در میان این ابیات سرنویس‌ها قرار دارد. داستان‌ها به همان میزان که از ابیات تشکیل می‌شود، نمی‌تواند از سرنویس‌ها خالی باشد؛ زیرا داستان بدون آنها آنچنان که

با صدور دستور عرضه رایگان شاهنامه به تمام خانواده های تاجیکستانی، تاکید کرد که هدف دولت از این اقدام حفظ تاریخ و میراث علمی، ادبی، فرهنگی و تمدنی تاجیکان است. او گفت: ما باید از این تاریخ پرافتخار و این میراث گرانبها هر چه بیشتر و عاقلانه به نام وحدت، انسجام، سربلندی

دفتر هشتم شاهنامه، در داستان خسرو پرویز (ص ۷۶ چاپ دکتر خالقی)، در ضمن گرفتاری خسرو در بیابان، می‌گوید که بازرگانی جوان به نام قیس بن حارث (که گویا مقصود قیس بن  سلمه بن حارث کندی است. ولی او متحد روم بوده‌! آن فردی که به یاری خسرو آمده در منابعِ دیگر از بزرگان قبیلهٔ

از ندانستن معنای چند بیت شاهنامه برخاسته. همین را باید دربارهٔ فرهنگ شاهنامه‌ از آقای دکتر رواقی گفت. از معانی آژیر در این فرهنگ "وضع و حال" است در معنای این بیت: به پستان چنین خشک شد شیر از اوی دگرگونه شد رنگ و آژیر از اوی   آخر چگونه ممکن است از آژیر چنین معنایی

نزده‌اند. برای هر متخصص شاهنامه قطعاً سؤال پیش آمده که فلان کلمات در شاهنامه چه می‌کند. جای جواب دادن به چنین سؤالی در همین نوشته‌هایی مانند کتاب آقای دکتر آیدنلو بوده. آقای دکتر آیدنلو در یک فصل کتاب خود کلماتی را فهرست کرده‌اند که "نیازمند بررسی بیشتر"ند. عرض

سوییس] لغت‌های عربی شاهنامه را به‌ حسب دفعات استعمال آن‌ها تقسیم و تجزیه کرده است. از روی این تقسیم معلوم می‌شود که ٢٢ لغت عربی هر یک صد بار یا بیش‌تر در شاهنامه آمده است. این لغت‌ها از این مقوله‌هاست: علم افلاک، اصلاحات جنگ و شکار، آرایش و زیور، معانی و

از مفاهیم مهم و محوری شاهنامه است؛ به‌طوری‌که واژة خرد و مشتقات آن بیش از نهصد بار در این اثر سترگ تکرار شده است. در ابیات متعدد شاهنامه به نقش بارز خرد در زندگی دنیایی و مینوی انسان اشاره می‌شود. اهمیت خرد در شاهنامه به‌گونه‌ای است که دیباچة آن، ستایش خرد

واژه‌های زبان دری در شاهنامه، ضمن نجات‌بخشی این زبان از زوال و اضمحلال، گنجینه بزرگی از خرد و دانش ایرانی را به ابنای بشر در تمام اعصار ارزانی داشته تا چراغ راه آنان در هر دوره و زمانی باشد. مختار مسعود (کارشناس ادبیات و پیشکسوت مطبوعات) در یادداشتی با عنوان

چندین نام مختوم به مان در شاهنامه، مانند بارمان و رادمان، مبهم است. اینکه گروهی تصور کرده‌اند جزء دوم این نامها از ریشهٔ man به معنای "اندیشیدن" است بکلی ساده‌انگارانه است، زیرا ریشهٔ man نه در ایرانی باستان و نه در هندی باستان جزء دوم هیچ ترکیبی (هیچ ترکیب اصطلاحاً

شاهنامه در مدت نُه تا ده قرن در قلمرو وسیع زبان فارسی که چهارچوب هویّت فرهنگی ایران و قلمرو ملّی آن محسوب می‌شود، بیش از هر اثر دیگری با زندگی عامّهٔ مردم عجین بوده و از محفل خواصّ تا منازل و محافلِ عوام همه جا حضور داشته است. همان طور که حضور شاهنامه در دستگاه سلاطین

معقولترین توجیه تَهماسپ شاهنامه این است که با نام تَهماسپَه (و شکل جدیدتر آن، تَهماسپ)، که در الواح عیلامی تخت جمشید یافته‌اند و بر مهرهای ساسانی نیز به املای تهماسپ و تهمیاسپ دیده شده، خلط شده باشد. در متنهای پهلوی این نام لااقل دو املا دارد: تُماسپان که نام پدرفرزندی

می‌دهد.   فردوسی و شاهنامه، صص ۳۱_۳۳  زنده‌یاد استاد منوچهر

کمک کردن به درست خواندن شاهنامه باب کرده و در میان دیگران نیز سرایت کرده باید کنار گذاشته شود (شاهنامه نیز البته کلیّات یغمای جندقی و منظومه‌های سروش اصفهانی و اشعار محتشم کاشانی نیست که هر بلایی که بخواهیم سرشان درآوریم و درست نوشتن یا ننوشتن آنها هم چندان اهمّیّتی

s افتاده بوده است). گرسیوز شاهنامه با صورت پهلوی در چند چیز اختلاف دارد: الف. حرکت حرف اول که اگر حقیقتاً فتحه باشد، احتمالاً حاصل قیاس است؛ ب. تبدیل ک اول به گ که اگر در زبان فردوسی هم چنین بوده باشد، احتمالاً حاصل قیاس با گرشاسپ است از اصل کرساسپ یا کرشاسپ که خود احتمالاً تحت

شاهنامه و چند کتاب تاریخی و حماسی دیگر نامهایی است که گرچه اصل آنها را از متون پیش از اسلام می‌شناسیم، صورتی که در شاهنامه پذیرفته‌اند خلاف انتظار یا نیازمند توجیه است. بعضی از این نامها را یاد می‌کنیم و در یادداشتهای آینده می‌کوشیم که اختلاف میان صورتهای

زندگی‌بخش رویدادهای شاهنامه، از همه دست _حتی عاشقانه_ کردار است. کردار رشت حماسه و خونی است که اگر در رگ‌های آن ندود داستان هر رزم و بزم از نفس می‌افتد و خاموش می‌شود. نقش کردار در هر رویداد حماسی و حتی در کار دلدادگان نیز پیداست. در شاهنامه حسیات (احساس و عاطفه) از