تخلّص اسمی است که شاعر آن را در شعر خود می‌آورد و آن اسم بر او دلالت می‌کند. وقتی این واژه وارد زبان فارسی شد، شاعران ایرانی آن را به معنای دقیق و ادبی به‌کار برده، به اصطلاح ادبی تبدیل کردند.

به روایت سید علی میرافضلی

حدود ۲۵۰ سال پیش، شاعری گمنام از سادات موسوی اصفهان، به نام میرزا جعفر، متخلّص به صافی، از وضعیتی سخن گفته که کشور ما هنوز از آن رها نشده است: جمعی که آبادی خود را در ویران کردنِ دیگران می‌دانند و تمشیّت همۀ کارها نیز در دستِ آن‌هاست.

عمیدالدّین میرزا محمّدتقیّ بن محمّد بن حسین حسینی تبریزی، معروف به حجّةالإسلام و متخلّص به نیّر و عمید (درگذشتهٔ ۱۳۱۲ ه‍ ق) از ادبای مهمّ شیعه است. وی را به خاطر سرودن چند منظومهٔ بلند در عرصهٔ هزل و هجو، باید از طلایه‌داران هجوسرایی در تاریخ ادبیّات شیعی قلمداد کرد.